Borularda Genişletme Deneyi

1-      DENEYİN ADI:

Borularda Genişletme Deneyi

2-      DENEYİN AMACI:

Boruların biçimlendirilebilme yeteneklerini belirlemek için yapılan bir deneydir.

3-      TEORİK BİLGİ

Borularda genişletme deneyi ile boruların kontrolu yapılır. Numune üstüne huni şeklinde kendi çapından daha büyük bir çapa sahip olan bir mandrel yerleştirilir ve basma yüküne mağruz bırakılır. Deneyde kullanılan borular dikişli yada dikişsiz olabilirler. Uygulama sınırları aşağıda belirtilmiştir.

Borularda genişletme deneyi yapılırken dikkat edilecek hususlar aşağıdaki gibidir;

¨Kullanılacak numunenin boyu standarda göre çapının en az 1,5 katı olmalıdır.

¨Malzeme çapı en az 50 mm olmalıdır. 50 mm den küçük çaplarda bu deney uygulanmaz

¨Deney cihazının hızı dakikada 25mm ‘yi geçmemelidir.

¨Mandrel yağlanmış olmalıdır.

¨Mandrel ekseni ile numune ekseni çakışacak biçimde olmalıdır.

Numune cinsi deneyde kullanılacak mandrelin tepe açısı da değişmektedir. Örneğin;

            ®Çelik malzemeler için tepe açısı 30-45-60⁰

®Al ve alaşımları için tepe açısı 45⁰

®Cu ve alaşımları için tepe açısı 45⁰ olabilir.

Formülü;

Genişletme yüzdesi=((D-d)/d)*100

D=Genişlemiş kısımdaki dış çap              d=Boru dış çapı

4-      KULLANILAN CİHAZ ve DONANIMLAR:

Deneyde genişletme testi uygulanacak boru, deney cihazı, boruyu genişletmeye yarayan mandrel ve genişlemiş ucu ölçmek için bir çeşit ölçü aleti kullanılmıştır.

5-      REFERANS STANDARTLAR ve MALZEMELER:

Metalik borularda genişletme deneyi TS272 standartlarına göre yapılırken;

TS EN 12449 Cu ve alaşımları, dikişsiz yuvarlak borular,

TS ISO 6207 Ni ve alaşımları, dikişsiz yuvarlak borular,

TS 9370 Al ve alaşımları, yuvarlak borular gibi farklı standartlar da vardır.

6-      DENEYİN YAPILIŞI:

Deney numunesi üzerine numune çeşidine göre değişen tepe açılarına sahip mandrel yerleştirilir ve basma yükü uygulanır. Önceden belirlenen genişlemiş boru çapına gelene kadar yada bir çatlak görülene kadar basma yükü uygulanmaya devam edilir.

            Deneyde kullandığımız boru malzemesinin dış çapı 60mm ‘dir. Standartlara göre malzemenin genişleme sınırı %30 dur. Yani numunenin çapı 60 mm dir ve bu değerin %30’u 18 mm genişlemesi gerekir. Deneyin numune açısından başarılı geçmesi için ve numunenin onay alması için genişlemiş çapının 78 mm olması gerekmektedir.Mandrel numuneye yerleştirildi ve basma yükü uygulandı. Genişlemiş çap 78 mm olana kadar yük uygulanmaya devam edildi ve 78 mm olduğunda yük kaldırıldı. Daha sonra mandrel ile numune birbirinden ayrıldıktan sonra numune üzerindeki çatlaklar ve yırtılmalar gözlendi.

7-      SONUÇ:

Numune üzerinde kayda değer bir çatlak veya yırtık görülmemiştir.

8-      KAYNAKLAR:

1-“Mekanik Muayeneler Deney Föyleri”, Y.T.Ü. Kimya-Metalurji Fakültesi Metalurji ve Malzeme Mühendisliği, İstanbul, 2002

2-Malzeme Bilimi ve Mühendisliği William F. Smith